PNEUMONIA
Introduction
ปอดอักเสบจากการติดเชื้อ (Pneumonia) โดยเชื้อโรคทำให้เกิดการอักเสบของถุงลมปอดและเนื้อเยื่อโดยรอบ เกิดที่ปอดข้างใดข้างหนึ่งหรือทั้งสองข้าง มีระดับความรุนแรงตั้งแต่รุนแรงน้อยไปจนถึงรุนแรงมาก จากการที่ถุงปอดเต็มไปด้วยของเหลวหรือหนอง ซึ่งส่งผลให้กระบวนการแลกเปลี่ยนออกซิเจนทำงานได้ไม่ดี และหากมีการลุกลามจะทำให้เสียชีวิตได้

CLINICAL
CLINICAL
ลักษณะความรุนแรงของปอดอักเสบจะแตกต่างกันไปตามชนิดของเชื้อ ที่พบว่าจะแตกต่างกันในแต่ละกลุ่มอายุ และแตกต่างตามสภาพแวดล้อมที่เกิดโรค หรือลักษณะการติดเชื้อ แบ่งเป็น 4 ลักษณะ
- Community-acquired pneumonia (CAP)
การติดเชื้อที่เกิดขึ้นในชุมชนนอกโรงพยาบาล โดยมีอาการแสดงก่อนเช้ารับการรักษาในโรงพยาบาล หรือหลังเข้ารับการรักษาไม่เกิน 48 ชั่วโมง - Hospital-acquired pneumonia (HAP)
การติดเชื้อเกิดขึ้นจากการเข้ารับการรักษาในโรงพยาบาล มีการแสดงอาการทางคลินิกหลังเข้ารับการรักษาตั้งแต่ 48 ชั่วโมงขึ้นไปโดยไม่ได้ใช้เครื่องช่วยหายใจ - Ventilator-acquired pneumonia (VAP)
การติดเชื้อที่เกิดขึ้นหลังใช้เครื่องช่วยหายใจผ่านท่อช่วยหายใจ (endotracheal tube – ETT) ตั้งแต 48 ชั่วโมงขึ้นไป (ขณะที่เริ่มใส่ท่อช่วยหายใจผู้ป่วยไม่อยูในระยะฟักตัวของเชื้อ) ทั้งนี้ การติดเชื้อ อาจแสดงอาการภายใน 48 ชั่วโมงหลังถอด ETT - Healthcare-associated pneumonia (HCAP
การติดเชื้อที่เกิดขึ้นขณะเข้ารับบริการสุขภาพ (มีประวัติเข้ารับบริการในช่วง 30 วันก่อนมีอาการ) เช่นรับบริการใน nursing home, dialysis unit หรือ chemotherapy unit เป็นต้น
COMMON PATHOGENS
.
TREATMENTS
TREATMENT
แนวปฏิบัติการให้ยาปฏิชีวนะ จำแนกตามตามสภาพแวดล้อมที่เกิดโรค ซึ่งสัมพันธ์กับชนิดของเชื้อ
COMMUNITY-ACQUIRED PNEUMONIA (CAP)
การติดเชื้อปอดอักเสบจากเชื้อในชุมชน
HOSPITAL-ACQUIRED PNEUMONIA (HAP)
การติดเชื้อปอดอักเสบหลังเข้ารับการรักษาในสถานพยาบาล
COMMUNITY-ACQUIRED PNEUMONIA (CAP)
General Principle
- พิจารณาเลือกยาต้านจุลชีพแบบ empirical therapy หรือตามแบบแผนระบาดวิทยาของการติดเชื้อ พิจารณาปรับชนิดของยา (de-escalation) เมื่อทราบเชื้อก่อโรค และความไวต่อยา (Susceptibility)
- ระยะเวลารักษา 5-7 วัน
Outpatient CAP
การรักษาสำหรับผู้ป่วยปอดอักเสบที่มีอาการไม่รุนแรง และสามารถรักษาแบบผู้ป่วยนอก (Walking Pneumonia) พิจารณาตามสถานภาพของผู้ป่วย จากการไม่มี หรือมี underlying comorbidities (เช่น COPD, diabetes, CHF, alcoholism malignancy หรือ asplenia) หรือมีภาวะเสี่ยงติดเชื้อดื้อยา (เช่นเคยได้รับยาปฏิชีวนะก่อนติดเชื่อจากชุมชน) เป็น Uncomplicated และ Complicated ตามลำดับ
Uncomplicated Outpatient CAP
| ลักษณะทางคลินิก | เชื้อก่อโรคที่พบบ่อย | ยาปฏิชีวนะ กรณีติดเชื้อแบคทีเรีย |
| No co-morbidity/ ไม่มีประวัติได้ยาต้าน จุลชีพ |
Atypical pneumonia – M. pneumoniae – C. pneumoniae – Legionella pneumophilia S. pneumoniae Respiratory virus |
Empirical: Monotherapy ß-lactam หรือ Macrolide • ß-lactam choices – Amoxicillin 1 g PO t.i.d (High dose) • Macrolide choices – Azithromycin 500 mg PO day-1 ในวันแรก ตามด้วย 250 mg PO daily day 2-5 – Clarithromycin 500 mg PO b.i.d หรือ clarithromycin ER 1,000 mg daily Alternative: Monotherapy • Doxycycline 100 mg bid • Levofloxacin 750 mg/d • Moxifloxacin 400 mg/d |
| Post influenza | S. pneumoniae S. aureus |
2nd – 3rd generation cephalosporins – Cefuroxime 500 mg twice daily – Cefpodoxime 200 mg twice daily |
Complicated Outpatient CAP
| ลักษณะทางคลินิก | เชื้อก่อโรคที่พบบ่อย | ยาปฏิชีวนะ กรณีติดเชื้อแบคทีเรีย |
| Chronic lung disease | H. influenzae M. catarrhalis S. pneumoniae |
Empirical: Combination PO ß-lactam + PO Macrolide • ß-lactam choices: ข้อใดข้อหนึ่ง – Amoxicillin/clavulanate: – 875 mg/125 mg PO b.i.d หรือ – 2,000 mg/125 mg PO daily – 2nd – 3rd gen. cephalosporins – Cefpodoxime 200 mg twice daily – Cefuroxime 500 mg twice daily • Macrolide choices: ข้อใดข้อหนึ่ง – Azithromycin 500 mg PO ในวันแรก ตามด้วย 250 mg PO once daily – Clarithromycin 500 mg PO b.i.d หรือ clarithromycin ER 1,000 mg once daily Alternative: Monotherapy PO respiratory Fluoroquinolone • Fluoroquinolone choices: ข้อใดข้อหนึ่ง – Levofloxacin 750 mg daily – Moxifloxacin 400 mg daily – Gemifloxacin 320 mg daily |
| Alcoholism | S. pneumoniae Anaerobes Gram- negative rods |
|
| มีประวัติได้ยาปฏิชีวนะมาก่อน | ภาวะเสี่ยงติดเชื้อดื้อยา |
Inpatient CAP
การรักษาสำหรับผู้ป่วยปอดอักเสบที่ต้องรับไว้รักษาในโรงพยาบาล พิจารณาเลือกใช้ยาปฏิชีวนะตามระดับความรุนแรงของโรค และ/หรือความเสี่ยงต่อการติดเชื้อจากชุมชนขนิดที่เป็นเชื้อดื้อยา
- Inpatient, Non-severe CAP
- Inpatient, Severe CAP
- Inpatient, Risk of MRSA
- Inpatient, Risk of Paeruginosa
- Inpatient, Risk of Bpseudomallei (Melioidosis)
Inpatient: Non-severe CAP
| ลักษณะทางคลินิก | เชื้อก่อโรคที่พบบ่อย | ยาปฏิชีวนะ กรณีติดเชื้อแบคทีเรีย |
| ไม่รุนแรง ไม่มีความเสี่ยงติดเชื้อดื้อยา |
S. pneumoniae H. Influenzae Atypical pneumonia – M. pneumoniae – C. pneumoniae – Legionella pneumophilia |
Empirical: Combination ß-lactam + Macrolide • ß-lactam choices – Ceftriaxone 1-2 g IV q 24h – Ampicillin/sulbactam 1.5-3.0 g IV q 6h – Cefotaxime 1-2 g IV q 8h – Ceftaroline 600 mg IV q 12h • Macrolide choices – Azithromycin 500 mg IV/PO daily – Clarithromycin 500 mg PO b.i.d Alternative: Monotherapy • Respiratory Fluoroquinolone – Levofloxacin 750 mg daily PO/IV daily – Moxifloxacin 400 mg PO/IV daily |
Inpatient: Severe CAP
| ลักษณะทางคลินิก | เชื้อก่อโรคที่พบบ่อย | ยาปฏิชีวนะ กรณีติดเชื้อแบคทีเรีย |
| รุนแรง (รับการรักษาใน ICU) |
S. pneumoniae H. Influenzae S. aureus Gram negative bacilli Legionella spp. |
Combination therapy และพิจารณา de-escalation ตามชนิดของเชื้อและผล susceptibility Empirical: ß-lactam + Macrolide • ß-lactam choices – Ceftriaxone 1-2 g IV q 24h – Ampicillin/sulbactam 1.5-3.0 g IV q 6h – Cefotaxime 1-2 g IV q 8h – Ceftaroline 600 mg IV q 12h • Macrolide choices – Azithromycin 500 mg IV/PO daily – Clarithromycin 500 mg PO b.i.d Alternative: ß-lactam + Fluoroquinolone • ß-lactam choices – Ceftriaxone 1-2 g IV q 24h – Ampicillin/sulbactam 1.5-3.0 g IV q 6h – Cefotaxime 1-2 g IV q 8h – Ceftaroline 600 mg IV q 12h • Respiratory Fluoroquinolone – Levofloxacin 750 mg daily PO/IV daily – Moxifloxacin 400 mg PO/IV daily |
Inpatient: Risk of MRSA
| ลักษณะทางคลินิก | เชื้อก่อโรคที่พบบ่อย | ยาปฏิชีวนะ กรณีติดเชื้อแบคทีเรีย |
| เคยมีประวัติติดเชื้อ MRSA |
MRSA |
เพิ่มยาจากสูตร Severe CAP ให้ครอบคลุม MRSA ส่งตรวจ nasal carriage/cultures และ de-escalation เมื่อทราบชนิดและผล susceptibilityการเลือกใช้ชนิดของยาให้พิจารณาจาก local antibiogram ระยะเวลารักษา อย่างน้อย 7 วันEmpirical: • Vancomycin 15 mg/kg IV q 12h หรือ Alternative: • Linezolid 600 mg PO/IV q 12h |
Inpatient: Risk of P. aeruginosa
| ลักษณะทางคลินิก | เชื้อก่อโรคที่พบบ่อย | ยาปฏิชีวนะ กรณีติดเชื้อแบคทีเรีย |
| เคยมีประวัติติดเชื้อ P. aeruginosa |
P. aeruginosa | พิจารณาใช้สูตรยาที่ครอบคลุม P. aeruginosa ส่งตรวจ cultures และ de-escalation เมื่อทราบชนิดและผล susceptibilityการเลือกใช้ชนิดของยาให้พิจารณาจาก local antibiogram ระยะเวลารักษา อย่างน้อย 7 วันEmpirical: • ß-lactam choices – Piperacillin/tazobactam 4.5 g IV q 6h – Ceftazidime 2 g IV q 8h – Cefepime 2 g IV q 8h Alternative: • Carbapenem – Imipenem 500 mg IV q 6h – Meropenem 1 g IV q 8h – Aztreonam 2g IV q 8h |
Inpatient: Risk of B. pseudomallei (Melioidosis)
| ลักษณะทางคลินิก | เชื้อก่อโรคที่พบบ่อย | ยาปฏิชีวนะ กรณีติดเชื้อแบคทีเรีย |
| DM type 2 Thalassemia Chronic kidney disease, Farmer / Agriculturist |
B. pseudomallei (Melioidosis) | Empirical: Patient with no complications • ß-lactam choices – Ceftazidime 2 g IV q 8hAlternative: Patient with neuromelioidosis or persistent bacteraemia or in intensive care unit • Carbapenem – Meropenem 1 g IV q 8h – Imipenem/cilastatin 500 mg IV q 6h |
HOSPITAL-ACQUIRED PNEUMONIA (HAP)
General Principle
- การรักษาให้ตรงตามเชื้อก่อโรค โดยอาศัยผลเพาะเชื้อจาก secretion นำมาใช้ในการเลือกยาปฏิชีวนะที่เหมาะสม
- ระหว่างที่ยังไม่ทราบผลเพาะเชื้อ เลือกสูตรยา empirical therapy ตามข้อมูล Antibiogram ของแต่ละ
โรงพยาบาล และความเสี่ยงของการติดเชื้อดื้อยา และพิจารณาปรับชนิดของยา (de-escalation) เมื่อทราบเชื้อก่อโรค และความไวต่อยา (Susceptibility)
ความเสี่ยงของการติดเชื้อดื้อยา MDR
- Multiple-drug resistance (MDR) VAP/HAP
– IV antibiotic ในช่วง 90 วันก่อนเกิดอาการ
– Septic shock ขณะเกิดอาการ
– มีประวัติ ARDS ก่อนเกิดอาการ
– > 5 d hospitalization ก่อนเกิดอาการ
– Acute renal replacement ก่อนเกิดอาการ - MRSA VAP/HAP
– IV antibiotic ในช่วง 90 วันก่อนเกิดอาการ
– รับการรักษาในหน่วยที่พบผล isolates ของ S. aureus เป็น MRSA >10% – 20%
– รับการรักษาในหน่วยที่ไม่ทราบความชุกของ MRSA (ไม่มีผล antibiogram)
– พบรายงาน colonization ของ MRSA - · MDR gram negative bacilli (GNB) และ Pseudomonas VAP-HAP
– รับการรักษาในหน่วยที่พบผล isolates ของ gram negative bacilli ดื้อยา >10%
– รับการรักษาในหน่วยที่ไม่ทราบความชุกของ gram negative bacilli (ไม่มีผล antibiogram)
– พบรายงาน colonization ของ MDR Pseudomonas หรือ gram negative
Treatment for HAP/VAP with High-risk MDR
| ลักษณะทางคลินิก | เชื้อก่อโรคที่พบบ่อย | ยาปฏิชีวนะ กรณีติดเชื้อแบคทีเรีย |
| Low risk MDR หรือมีอาการไม่รุนแรง | P. aeruginosa or other gram negative bacilli S. aureus |
การเลือกใช้ชนิดของยาให้พิจารณาจาก local antibiogram และปรับยาเมื่อทราบเชื้อก่อโรค Empirical:IV ß-lactam- / ß-lactamase inhibitor หรือ IV respiratory fluoroquinolones ระยะเวลารักษา 7 วัน • ß-lactam choices – Ceftriaxone 1-2 g IV q 24h – Ampicillin/sulbactam 1.5-3.0 g IV q 6h – Cefotaxime 1-2 g IV q 8h – Ceftaroline 600 mg IV q 12h • Respiratory Fluoroquinolone – Levofloxacin 750 mg daily IV daily – Moxifloxacin 400 mg IV daily |
Treatment for HAP/VAP with Low-risk MDR
| ลักษณะทางคลินิก | เชื้อก่อโรคที่พบบ่อย | ยาปฏิชีวนะ กรณีติดเชื้อแบคทีเรีย |
| High risk MDR หรือมีอาการรุนแรง | P. aeruginosa ESBLs, KPC-producing Klebsiella หรือ other gram negative Acinetobacter spp. S. aureus |
การเลือกใช้ชนิดของยาให้พิจารณาจาก local antibiogram และปรับยาเมื่อทราบเชื้อก่อโรค Empirical: Combination: (1) anti-pseudomonas ß-lactams หรือ anti ESBL-producing gram negative (2) respiratory fluoroquinolones และ (3) MRSA coverage ระยะเวลารักษา 7 วัน : Drug choices: เลือกยาตัวใดตัวหนึ่งในแต่ละกลุ่ม (1) Anti-pseudomonas ß-lactams – Ceftazidime 2 g IV q 8h – Cefepime 2 g IV q 8h – Imipenem 0.5 g IV q 6h – Meropenem 1 g IV q 6h – Piperacillin/tazobactam 4.5 g IV q 6h หมายเหตุ: ESBL concern ให้เลือกใช้ Carbapenem (2) Respiratory fluoroquinolones – Levofloxacin 750 mg daily IV daily – Moxifloxacin 400 mg IV daily (3) MRSA coverage – Vancomycin 15 mg/kg IV q 12h หรือ – Linezolid 600 mg PO/IV q 12h |
OTHER RESOURCES
REFERENCES
[1] วลัยพร วังจินดา, “Pleuropulmonary Infections,” in Handbook of Infectious Disease [Book Editors: รุจิภาส สิริจตุภัทร, ภาคภูมิ พุ่มพวง, วลัยพร วังจินดา], 2nd ed., กรุงเทพมหานคร, สาขาวิชาโรคติดเชื้อและอายุรศาสตร์เขตร้อน ภาควิชาอายุรศาสตร์ คณะแพทยศาสตร์ ศิริราชพยาบาล มหาวิทยาลัยมหิดล, 2021, pp. 124-129.
[2] Joshua P. Metlay, Grant W. Waterer, Ann C. Long, et al., “Diagnosis and Treatment of Adults with Community-acquiredPneumonia. An Official Clinical Practice Guideline of the American Thoracic Society andInfectious Diseases Society of America,” American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine, vol. 200, no. 7, pp. 795-P15, 1 Oct 2019.
[3] Alfred G Smith, “Hospital-Acquired, Health Care-Associated, and Ventilator-Associated Pneumonia Organism-Specific Therapy,” 02 June 2023. [Online]. Available: https://emedicine.medscape.com/article/2012038-overview. [Accessed 03 November 2023].
[4] สมาคมโรคติดเชื้อแห่งประเทศไทย สมาคมอุรเวชช์แห่งประเทศไทย สมาคมเวชบำบัดวิกฤตแห่งประเทศไทย ชรมรมควบคุมโรคติดเชื้อในโรงพยาบาลแห่งประเทศไทย, “แนวเวชปฏิบัติในการดูแลรักษาและป้องกันปอดอักเสบในโรงพยาบาลและปอดอักเสบที่เกี่ยวข้องกับเครื่องช่วยหายใจในผู้ใหญ่ในประเทศไทย,” จุลสารสมาคมเวชบำบัดวิกฤตแห่งประเทศไทย, vol. 15, no. 1, pp. 10-27, 2550.
[5] Kartika Shetty, “Hospital-Acquired Pneumonia (Nosocomial Pneumonia) and Ventilator-Associated Pneumonia,” 02 June 2023. [Online]. Available: https://emedicine.medscape.com/article/234753-overview#a14. [Accessed 05 November 2023].
